گرمسار

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

گرمسار
کشور	ایران
استان	سمنان
شهرستان	گرمسار
بخش	مرکزی
نام(های) قدیمی	خوار
مردم
جمعیت	۴۰،۹۸۵ نفر در سال ۱۳۹۰ [۱]
مذهب	اسلام، تشیع
جغرافیای طبیعی
ارتفاع از سطح دریا	۸۵۰ متر
آب‌وهوا
میانگین دمای سالانه	۱۸٫۷ [۲]
اطلاعات شهری
شهردار	---
ره‌آورد	خربزه
پیش‌شماره تلفنی	۰۲۳۲۴۲۲
وبگاه	www.garmsar.ir
شناسه ملی خودرو	ایران ۹۶
تابلوی خوش‌آمد به شهر
به شهر گرمسار خوش آمدید
گرمسار روی نقشه ایران ۳۵.۱۲° شمالی ۵۲.۲۰° شرقیمختصات: ۳۵.۱۲° شمالی ۵۲.۲۰° شرقی

گَرمسار یکی از شهرهای استان سمنان و مرکز شهرستان گرمسار است. در قدیم به آن خوار می‌گفتند که یکی از ایالات ملک ری بوده‌است. جمعیت این شهر بر طبق سرشماری سال ۱۳۸۵، برابر با ۳۹٬۵۲۳ نفر بوده است ^[۳].

محتویات

• ۱ وجه تسمیه و پیشینه تاریخی
  • ۱.۱ پیش از اسلام
  • ۱.۲ پس از اسلام
• ۲ مشاهیر
• ۳ مراکز علمی
• ۴ جستارهای وابسته
• ۵ پانویس
• ۶ منابع

وجه تسمیه و پیشینه تاریخی

پیش از اسلام

نام گرمسار در زمان اشکانیان، «خواران» بوده است. چنان که سلوکی‌ها شهری به اسم «خاراکس» در این ناحیه بنا نهادند و سمنانی‌ها نیز امروزه آن را «خواره» می‌گویند. از این منطقه به نام «خاریس» نیز یاد کرده‌اند. در خصوص ریشه اصلی نام «خوار» دو روایت نقل شده است:^[۴]

• به علت آنکه گرمسار در کنار کویر قرار گرفته و نسبت به نقاط همجوار خود پست‌تر است، بدین مناسبت نام «خوار» را بدان نهادند.
• مغهوم این نام از خورشید و ماه اقتباس شده است و با توجه به اینکه در اوستا، خوار به معنی درخشیدن آمده و از نامهای خورشید و یا ماه، کلمه خوار یا خواره می‌باشد، چنین نتیجه می‌شود که ناحیه «خوار» را سرزمین خورشید درخشان یا ماه تابان نام نهاده بودند.

پس از اسلام

پس از اسلام، خوار یکی از بلاد معتبر ری به شمار می رفت. در سال ۳۲۹ هجری قمری و در زمان سلطنت نصر بن احمد سامانی، ماکان کاکی علیه دولت سامانیان قیام کرد و چند شهر از ایالت قومس و نیز خوار، سمنان و سمنک و ری را تصرف کرد. در زمان حکومت غزنویان و به ویژه سلطنت سلطان مسعود، خراسان و قومس و ری مورد تاخت و تاز طغرل بیک سلجوقی و ترکان غز قرار گرفت و عده ای از اهالی سمنان، دامغان، خوار و برخی ده های ری جان خود را از دست دادند. بعد از انقراض سلسله غزنویان، تمامی ولایات باختری ایران به تصرف سلجوقیان در آمد و شماری از قلعه های اردهان و گردکوه در قومس و گرمسار تسخیر شد. به این ترتیب ناحیه ای که خوار نیز جزء آن بود تا آخر سلطنت سلطان سنجر عملاً جزء متصرفات سلجوقیان محسوب می شد. در زمان حمله مغول به ایران؛ در سال ۶۱۶ هجری قمری، خوار توسط قشون چنگیز به تصرف مغول ها درآمد وهلاکوخان با تخریب و تصرف قلعه های فرقه اسماعیلیه، طومار این فرقه را درهم پیچید. ایل خانان مدت ها بر این نواحی حکومت کردند تا این که سر به داران با ظهور در خاور ایران علم مخالفت با مغولان را برافراشتند. سربه‌داران شهرهای استرآباد، بسطام، شفاسفان، دامغان، سمنان، خوار و طبران را تصرف کردند. مقارن سال ۷۶۶ هجری قمری عده ای از صحرانشینان مغول با تصرف کرمان به نواحی بسطام، دامغان، سمنان، فیروزکوه و خوار تاختند واین مناطق را از قلمرو سر به داران خارج کردند. در سال ۹۰۹ هجری قمری حکومت فیروزکوه و خوار با حمله شاه اسماعیل مؤسس سلسله صفوی از بین رفت. پس از انقراض صفویه به دست افغان ها و با ظهور نادرشاه، حوادثی تازه در خوار به وقوع پیوست. آغا محمد خان قاجار پس از شکست لطفعلی خان زند و تأسیس دولت قاجاریه، مقر حکومت خود را به تهران منتقل کرد و برای ایجاد امنیت و حفظ پایتخت از تجاوز ترکمانان، عده ای از افراد ایل، اصانلو از محال خمسه زنجان را به خوار کوچاند و در دهات خالصه این ناحیه مسکن داد. به این ترتیب، منطقه خوار در دوره قاجاریه مورد توجه خاص حاکمان این سلسله قرار گرفت.

گرمسار هم اکنون یکی از مناطق آباد استان سمنان است که در برگیرنده شهرهاو روستاهای آباد بسیاری است رودخانه حبله‌رود که از رشته کوه‌های البرز مرکزی سرچشمه می‌گیرد مناطق اطراف گرمسار را سیراب می‌کند. از محصولات اصلی کشاورزی این منطقه، گندم، پنبه، خربزه، انار و انجیر را می‌توان نام برد.

در گرمسار قلعه‌ای به نام استوناوند وجود دارد که قدمت آن را بیش از ۳۵۰۰ سال تخمین می‌زنند.^{[نیازمند منبع]} این قلعه در شمال گرمسار کنونی (بن کوه) قرار دارد.

مشاهیر

• پروفسور پرویز کردوانی، پدر کویرشناسی ایران، چهره ماندگار در زمینه جغرافیا و استاد بازنشسته دانشگاه تهران
• دکتر حسین کردوانی، جراح واستاد جراحی دانشگاه علوم پزشکی تهران
• دکتر سید محمود طباطبایی، چهره ماندگار جراحی مغز و اعصاب^{[نیازمند منبع]}
• دکتر اسماعیل عاشوری، پژوهشگر و استاد دانشگاه سمنان
• مهندس مصطفی لباف مخترع و پژوهشگر
• سرتیپ دوم خلبان جلیل زندی، موفق ترین خلبان جنگ ایران و عراق در نبردهای هوایی و موفق ترین خلبان اف-۱۴ در جهان
• عزیزالله حمیدنژاد، کارگردان سینما

مراکز علمی

• حوزه علمیه گرمسار
• دانشگاه صنعتی امیرکبیر - پردیس گرمسار
• دانشگاه غیرانتفاعی علاءالدوله سمنانی گرمسار
• دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرمسار
• دانشگاه پیام نور گرمسار
• دانشگاه غیر انتفاعی ادیبان گرمسار
• دانشگاه گرمسار
• دانشگاه غیر انتفاعی علوم و توسعه آریا گرمسار

جستارهای وابسته

• جمعیت شهرهای استان سمنان
• الیکایی
• اصانلو
• ایل پازوکی
• لجران
• فروان

پانویس

1. «نتایج سرشماری سال ۱۳۹۰». معاونت برنامه ریزی استانداری خراسان جنوبی (به نقل از مرکز آمار ایران)، ۱۹ اردیبهشت ۱۳۹۲. بازبینی‌شده در ۱۹ اردیبهشت ۱۳۹۲.
2. سالنامه آماری استان سمنان ۱۳۸۶
3. پایگاه اینترنتی مرکز آمار ایران
4. مهرالزمان نوبان. نام مکان‌های جغرافیایی در بستر زمان. چاپ اول. تهران: انتشارات ما، ۱۳۷۶. ۱۹۸. شابک ‎۹۶۴-۶۴۹۷-۰۰-۴.

منابع

مختصات و ارتفاع گرمسار در وبگاه Fallingrain

در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ گرمسار موجود است.

[نهفتن] ن ب و استان سمنان
مرکز	سمنان
شهرستان‌ها	آرادان دامغان سرخه سمنان شاهرود گرمسار مهدی‌شهر میامی
شهرها	آرادان امیریه ایوانکی بسطام بیارجمند دامغان درجزین دیباج سرخه سمنان شاهرود شهمیرزاد کلاته خیج کلاته رودبار گرمسار مجن مهدی‌شهر میامی
جاذبه‌های گردشگری	مسجد تاریخانه مسجد جامع سمنان مسجد جامع زاوقان مسجد امام تکیه پهنه تکیه ناسار بازار سمنان دروازه ارگ سمنان ارگ علاء برج چهل‌دختر برج مهماندوست قلعه کهن‌دژ قلعه گردکوه قصرهای سیاه‌کوه کاروانسرای سنگی آهوان کاروانسرای شاه عباسی سمنان کاروانسرای سپهسالار خانه تدین(محمدیه) بقعه پیغمبران (سیم النبی و لام النبی) خانقاه و آرامگاه شیخ علاءالدوله سمنانی بقعه علمدار آرامگاه شیخ ابوالحسن خرقانی مجموعه بایزید بسطامی آرامگاه شیخ حسن جوری آب انبار ناسار آب انبار توکلی آب‌انبار کاشفی آب‌انبار چهار سوق آب انبار حاجی شیخ آب انبار سنادره گرمابه ناسار گرمابه پهنه مجموعه تپه‌های میرک تپه دلازیان غار دربند مهدیشهر غار شیربند پارک ملی کویر پارک ملی توران جنگل ابر دشت شقایق‌ها آبشار مجن موزه سمنان موزه مردم‌شناسی سمنان پارک موزه دفاع مقدس موزه هنرهای معاصر شرق کشور موزه مهر و سکه سمنان موزه عشایری ایل سنگسر موزه شاهرود
فهرست روستاهای استان سمنان